UYKU İLE İLİŞKİLİ HAREKET BOZUKLUKLARI
Prof. Dr. Derya KARADENİZ
Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları uykuya dalma ve sürdürmeye neden olan, huzursuz bacaklar sendromu dışında kişinin farkında olamayacağı ancak kötü kalitede uykuya neden olan hastalıklardır.
Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları şunlardır;
Huzursuz Bacaklar Sendromu
Uykuda Periyodik Hareket Bozukluğu
Uyku ile İlişkili Bacak Krampları
Uyku ile İlişkili Diş Gıcırdatma
Uyku ile İlişkili Ritmik Hareket Bozukluğu
Huzursuz bacaklar sendromu, hareketsiz iken yani istirahatta ortaya çıkan, özellikle bacaklarda ve ayaklarda hoş olmayan bir his ve buna eşlik eden hareketsiz kalamama ve hareket etme ihtiyacı ile şekillenen bir hastalıktır. Uykunun başlangıcının uzamasına ve/veya gece içi uyanıklıklar sırasında da ortaya çıkarak uykunun sürdürülmesinde zorluğa yol açar. Huzursuz bacaklar sendromu hastalarının tamamına yakınında hem uykuya dalmak hem de sürdürmekte zorluk yakınması mevcuttur. Hastalar ayak veya bacaklarda hissettikleri hoş olmayan hissin ifadesinde zorluk yaşarlar. Hoş olmayan histen kurtulabilme için ayak veya bacakları hareket ettirme, masaj yapma bazen sıcak ya da soğuk suya tutma ihtiyacı hissederler. Anormal his bazı hastalarda ağrı olarak ifade edilirken bazıları bunu çok farklı ifade eder.
Tarifi çok zor olan bu his ile ilgili bazı hasta ifadeleri şunlardır;
Titrer gibi olma
Çekilme hissi
Diş ağrısı benzeri
Solucanların hareketi
Bacakların hıçkırık tutması
Elektrik akımı geçmesi
Zonklama
Sıkılaşma hissi
Kemiklerin kaşınması
Huzursuzluk
Bacakların delirmesi
Şok – Benzeri his
İğnelenme
İliklerin çekilmesi
Yanma şeklinde
Huzursuz bacaklar sendromunun adında “bacaklar” terimi kullanılmakla birlikte hastaların üçte biri bacaklarının yanı sıra kollarından da şikâyet ederler. Hastalık ayak ve bacaklardan başlar ancak ileri dönemde başka vücut bölgelerini de etkileyebilir. Hastalar oturur veya yatar durumda iken belirtiler ortaya çıkar ancak zihinsel olarak aşırı aktif ya da uyarılmış veya hareket halinde iseler belirtiler ortaya çıkmaz. Bacak veya ayaklardaki hoş olmayan his, yürüme veya bacakları hareket ettirme ile kısmen rahatlar. Bazı hastalarda ayak ve bacakları birbirine sürtme, ovma, masaj yapma, soğuk veya sıcağa tutma da belirtileri hafifletir. Huzursuz bacaklar sendromunun diğer bir özelliği de belirtilerin özellikle akşam ve gece saatlerinde ortaya çıkmasıdır. Şiddetli hastalarda günün diğer saatleri de görülebilir ancak geceleri ve özellikle yatağa yatılınca en şiddetli olarak hissedilir.
Uykuda bacak krampları, uykuda ortaya çıkan, genellikle baldır kasında ani gerilme ve buna eşlik eden şiddetli ağrı ile seyreden bir uyku hastalığıdır.
Uykuda periyodik hareket bozukluğu ayak ve bacaklarda uykuda ortaya çıkan, zaman zaman kollarda da olabilen, tekrarlayıcı hareketler ve buna eşlik eden uykuyu sürdürmede zorluk, yorgun uyanma veya gün içinde uykululuk gibi yakınmalar ile şekillenen bir uyku hastalığıdır. Hareketler, ayak parmakları, ayak bileği, diz, bazen de kalça ekleminde ani küçük hareketler ile şekillenir.
Uykuda ritmik hareket bozukluğu, uykuya dalış veya uyku sırasında ortaya çıkan, tekrarlayıcı, gövdenin öne arkaya veya sağa –sola sallanması, baş, boyun veya bacağın yastığa veya yatağa dikey veya yatay olarak vurulması şeklinde tezahür eder.
Uykuda diş gıcırdatma, uykuda dişlerin birbirine sürtülmesi veya artmış oranda çene sıkma ile şekillenen bir uyku hastalığıdır. Çeneyi kapatan kasların uykuda aşırı derecede çalışması ile açıklanmaktadır. Sağlıklı bireylerin çoğunda, uykuda iken, görevi ağız içi nemi sağlamak olan, ritmik çene kası hareketlerinin varlığı bilinmektedir. Uykuda diş gıcırdatma, bu normal aktivitenin aşırı oranda artması ve hastalık düzeyine ulaşması olarak açıklanmaktadır.